ارزیابی کیفیت محیط در محله های تاریخی شهرها (مطالعۀ موردی: محلۀ نفرآباد شهرری)

شهرها پدیده­ای پویا و زنده­اند که سلامتی ساکنان و حفظ بقای آن­ها نیازمند کیفیت مطلوب محیط شهری است. کیفیت مطلوب محیط شهری، از عوامل مختلفی تأثیر می­پذیرد که از میان آن­ها به‌طور عمده می‌توان عوامل کالبدی- فضایی، زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی را نام برد که هریک از آن­ها متشکل از معیارهای متعددی هستند. سنجش کیفیت محیط شهری و همچنین ارزیابی وضعیت سکونت ساکنان محله­های شهری را می‌توان یکی از مهم‌ترین معیارهای سنجش دستیابی به اهداف برنامه‌ریزی شهری به­شمار آورد. محله­های تاریخی شهری به‌عنوان بخشی از مهم‌ترین مکان‌های شهر، حساسیت ویژه‌ای را برای دست‌اندرکاران شهری ایجاد می‌کنند؛ زیرا علاوه­بر داشتن ارزش‌های نهفته و تاریخی، در این مکان‌ها گاه شرایطی فراهم می‌شود که در آن، افراد با محیطی ناسازگار مواجه می‌شوند. براین­اساس، برنامه‌ریزی و مدیریت کیفیت محیط‌های مسکونی شهری در این محدوده‌ها، اهمیت بسیار دارد. این پژوهش که توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی است، به سنجش کیفیت محیط شهری در یکی از قدیمی­ترین محله‌های شهرری به نام نفرآباد می­پردازد. داده‌های مورد نیاز این پژوهش به­صورت میدانی و به روش پرسشنامه‌ای جمع­آوری شده است. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 262 نفر است که با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شده­اند. نتایج نشان می‌دهد این محلة تاریخی، با توجه به معیارهای مختلف کیفیت محیط شهری، وضعیتی نابسامان دارد. به‌طورکلی، فرسودگی زیاد بافت این محله، در نزول شاخص‌های کیفیت زندگی آن مؤثر است، اما علی‌رغم پایین­بودن کیفیت محیط کالبدی- فضایی، زیست‌محیطی و محیط سکونت، شاخص‌های اجتماعی و فرهنگی به­دلیل تداوم حضور بخشی از ساکنان بومی و تلاش‌های محله‌ای در ارتقای هویت همسایگی، وضعیت مطلوب‌تری را نشان می‌دهد. هرچند رسیدگی­نکردن به فضای کالبدی محله و پایین­بودن ارزش زمین و مسکن، به جذب مهاجران کم‌درآمد و افزایش جرم­خیزی در محله منجر شده است.